چرا استارتاپ های حوزه سلامت فعالیت صنفی ندارند؟ از نگرانی در جریان رقابت تا کندی وزارت بهداشت
فعالیت صنفی عمری بسیار بیشتر از استارتاپ ها دارد. عمری به درازای تولد شغل در تاریخچه انسان. افراد گاهی حتی بی‌آنکه بدانند مشغول فعالیت‌های صنفی بوده‌اند و به هر حال با گذر زمان و توسعه اجتماعی این موضوع رنگ و بوی چارچوب‌بندی به خود گرفت.
اقیانوس آبی خبر – اخبار برندها|حالا در دنیای پرسرعت فناوری و نوآوری باید دید جایگاه فعالیت صنفی برای استارتاپ ها چطور تعریف شده است؟ در این فرصت روند فعالیت‌های صنفی استارتاپ های حوزه سلامت را بررسی خواهیم کرد تا بیشتر با نگاه و رویکردشان به فعالیت‌های استارتاپی آشنا شویم.
البته استارتاپ های حوزه سلامت وجه تمایزی جدی‌تر با دیگر حوزه‌ها دارند؛ رویکرد آن‌ها نسبت به رگولاتوری دو شقه است. گروهی بر این باورند که حضور رگولاتور و قانون‌گذار حاکمیتی ضرورت است و گروهی آن را دست‌وپاگیر می‌دانند. به نظر می‌رسد همین موضوع هم منجر به کن شدن عملکرد صنفی آن‌ها شده است.
ضرورت فعالیت صنفی در چیست؟
مهدی خدادادی، رئیس پیشین کارگروه سلامت نصر تهران و مدیرعامل پلتفرم سلامت دکتر ساینا در پاسخ به این پرسش که آیا اساساً انسجام صنفی بین فعالان حوزه سلامت الکترونیکی وجود دارد و آیا این ارتباط یک ضرورت است یا خیر، گفت: «ارتباط صنفی اساساً پایه و اساس شکل گیری یک کسب و کار است و افرادی که قائل به هر کسب و کاری هستند، بخشی از فعالیت آن‌ها ارتباط صنفی است.»
مهدی خدادادی
خدادادی با اشاره به اینکه از سال 97 در نصر کشور کارگروهی تشکیل شده و بیش از 4 سال است که در جریان صنفی حوزه سلامت الکترونیکی فعالیت می‌کند، گفت: «درباره فعالیت صنفی برخی کسب‌وکارها علاقه‌مند به فعالیت هستند و برخی نه. حتی این موضوع هم وجود دارد که برخی به دلیل مسائل تعریف شده از سوی سرمایه‌گذارانشان اجازه فعالیت ندارند و تمایل دارند کار خود را بدون فعالیت صنفی دنبال کنند.»
او با اشاره به اینکه این عدم فعالیت علی‌رغم شکوه‌ها و شکایت‌ها از شرایط حاکم بر حوزه سلامت الکترونیکی است، گفت: «متاسفانه زمانی که با دیگر هم‌صنفان در این حوزه درباره فعالیت صنفی، صحبت می‌کنیم، متوجه این موضوع می‌شویم که نه تنها در این باره زمان صرف نکرده‌اند، بلکه نسبت به اصول فعالیت صنفی هم آگاه نیستند.»
گلایه برای جلب توجه
او با اشاره به اینکه گلایه‌های مستمر فقط جذابیت جلب توجه دارد، گفت: «تعداد استارتاپ های حوزه سلامت که سهمی از بازار را در اختیار دارند بسیار کم است، همین تعداد اندک هم اولویتشان فعالیت صنفی نیست.»
خدادادی با تاکید بر اینکه نوع فعالیت استارتاپ های حوزه سلامت با حوزه‌های دیگر متفاوت است، گفت: «ما با استارتاپ‌های حوزه‌های دیگر بسیار متفاوت هستیم. در دنیا کمتر حوزه استارتاپی را پیدا می‌کنید که با رویکرد و قوانین حاکمیتی همسو باشد، مگر حوزه سلامت. این نکته را باید مورد توجه قرار داد که رگولیشن حوزه سلامت الکترونیکی دست دولت است.»
مدیرعامل دکتر ساینا همچنین در پاسخ به این پرسش که ظرفیت سلامت الکترونیکی برای خود تنظیم‌گری به چه میزان است، گفت: «اتفاقاً من بر این باورم که در برخی موارد حوزه سلامت الکترونیکی ارائه مجوز از طرف نهادهای حاکمیتی یک نیاز جدی است. متاسفانه، برخی دوست دارند فعالیت‌هایی خلاف سلامت انجام دهند و اگر بخواهند با وزارت بهداشت همکاری کنند، دچار چالش خواهند شد.»
او در ادامه گفت: «از همین رو است که این استارتاپ‌ها بر این باورند که اساساً رگولاتوری حوزه سلامت الکترونیکی به وزارت بهداشت ربطی ندارد. آن‌ها در این روند فارغ از چارچوب‌های خاص قانونی قصد دارند که شروع به کار کنند.»
پلتفرم سلامت بودن کافی نیست
خدادادی با تاکید بر اینکه برای فعالیت در حوزه سلامت، صرفاً پلتفرم سلامت بودن کافی نیست، گفت: «به هر روی اختلاف نگاه وجود دارد. من بر این باورم که نمی‌توان صرفاً با پذیرش پلتفرم بودن اجازه فعالیت را در این حوزه داد. برخی حوزه‌ها از حساسیت بالاتری برخوردار هستند و همین موضوع منجر شده تا زنجیره ارزش هم علاوه بر پلتفرم ارزشمند و قابل توجه باشد.»
مدیرعامل دکتر ساینا با بیان مثالی از سیستم سلامت الکترونیکی در ایالات‌متحده آمریکا بر روند مجوزدهی سازمان غذا و دارو آمریکا به پلتفرم‌های این حوزه اشاره کرد و گفت: «اگر فعالان این حوزه حساسیت موجود را نپذیرند و قائل به فعالیت صنفی و گفت‌وگو با وزارت بهداشت نباشند باید اساساً قید این حوزه را زد. در نهایت انحصارهای قدرتمند قادر به ادامه حیات خواهند بود و استارتاپ‌های دیگر هم دچار مشکل خواهند شد.»
به گفته او اینکه برخی فعالان این حوزه زیر بار چارچوب نمی‌روند، خواستار زیرساخت هستند و از سویی دیگر آزادی عملکرد هم می‌خواهند، این یک دور باطل است و در مسیر انحصار و قدرت یک پلتفرم خواهد بود.
او با اشاره به فعالیت‌ها و رایزنی‌های فعالان حوزه سلامت الکترونیکی در مجلس گفت: «در برنامه هفتم توسعه بحث سند راهبردی سلامت الکترونیکی در حال تدوین است و ما در مذاکرات خود عقب نشینی نخواهیم کرد. این سند امکان و ظرفیت توجه به این حوزه را افزایش خواهد داد. از همین رو کمیته مربوط در نصر کشور و فعالان حوزه سلامت الکترونیکی این روند را پیگیری خواهند کرد.»
همچنان انسجامی بین کسب‌وکارها نیست
«گلرخ داوران»، مدیرعامل اسنپ دکتر در پاسخ به این پرسش که آیا اساساً انسجام و اتحادی بین استارتاپ‌های سلامت هست، گفت: «نشست‌های محدودی برای همفکری میان استارتاپ‌های سلامت برگزار شده، اما نمی‌توان گفت که اتحاد و یا انسجامی بین آن‌ها شکل گرفته است. به نظر می‌رسد که هنوز این کسب و کارها نتوانسته‌اند به این نتیجه برسند که برای پیشبرد بهتر اهداف، رایزنی با نهادهای مسئول و تلاش برای اصلاح قانون‌های دست و پا گیر بهتر است با هم منسجم باشند و در یک راستا حرکت کنند.»
داوران در ادامه توضیحات خود گفت: «ایجاد اتحاد و انسجام بین استارتاپ های سلامت یکی از موضوعات مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. در شرایطی که این استارتاپ‌ها مسیری طولانی برای فرهنگ سازی، تغییر در قوانین و تلاش برای پیدا کردن جایگاه مناسب برای خود در اکوسیستم استارتاپی پیش روی خود دارند، هماهنگی و اتحاد می‌تواند به آن‌ها در پیشبرد اهدافشان کمک کند.»
مدیرعامل اسنپ دکتر همچنین با اشاره به اینکه این پلتفرم همیشه از هم‌اندیشی و همفکری با استارتاپ‌های دیگر استقبال کرده گفت: «ما از هر فرصتی که پیش آمده تلاش کرده‌ایم تا با مشارکت در آن، از همفکری افراد و کسب و کارهای مؤثر در حوزه پزشکی آنلاین بهره ببریم؛ اما معمولاً برگزاری این جلسات پایدار نیست، اما ما از هر فرصتی که پیش آمده برای رایزنی بهره برده‌ایم.»
تعارض منافع دلیل اصلی عدم فعالیت صنفی
اما یکی از نکاتی که باید به دنبال پاسخ برای آن بود این است که جریان سلامت الکترونیکی در ایران چقدر نیازمند خودتنظیم گری است و آیا عدم وجود این موضوع منجر به تصمیمات بازدارنده وزارت بهداشت خواهد شد؟
به اعتقاد داوران در حوزه سلامت آنلاین، کسب و کارهای مختلفی حضور دارند که هر کدام به دلیل تعارض منافعی که دارند، حول یک سازمان مردم نهاد یا نهاد حاکمیتی جمع شده‌اند و فکر می‌کنند با اتخاذ روش متفاوتی می‌توانند به اهداف خود برسند.
او در ادامه توضیحات خود درباره این موضوع گفت: «به هر حال به واسطه خدمات متفاوتی که این کسب و کارها ارائه می‌دهند و اینکه مجوز فعالیت خود را از چه نهاد و سازمانی باید دریافت کنند، یکسری باید از وزارت بهداشت مجوز بگیرند و برخی مجوز خود را از اتحادیه کسب و کارهای رایانه‌ای دریافت کرده‌اند.»
مدیرعامل اسنپ دکتر با اشاره به تعارض منافع موجود گفت: «این مسائل باعث شده که یک تعارض منافعی ایجاد شود و هرکسی در این بین به فکر توسعه کسب و کار خود باشد. مسلماً همکاری و همراهی این کسب و کارها با هم می‌تواند در تسهیل فعالیت آن‌ها مؤثر باشد و سبب شود که بهتر به نتیجه برسند.»
اما در نهایت ارتباط صنفی دستاوردهایی خواهد داشت، داوران در پاسخ به این پرسش که دستاورد این ارتباط برای فعالان حوزه سلامت الکترونیکی چه خواهد بود، گفت: «ارتباط صنفی فعال و همکاری کسب و کارها می‌تواند در بسیاری از زمینه‌ها که در حال حاضر کسب و کارهای سلامت با مشکل مواجه هستند، مؤثر باشد و بتواند راه را برای آن‌ها بهتر باز کند.»
او با تاکید بر اینکه برخی به دنبال تعامل نیستند، گفت: «متاسفانه، برخی از استارتاپ های حوزه سلامت نه تنها به دنبال تعامل نیستند، بلکه فکر می‌کنند که با انتقاد از دیگران می‌توانند عملکرد بهتری داشته باشند و به جای تعامل به دنبال نوعی رقابت غیرسازنده هستند که در شرایطی که این حوزه نوپاست و بازار دست نخورده‌ای مقابل این کسب و کار هاست، به نظر چندان مؤثر نمی‌رسد.»
تلاش برای انسجام صنفی
«محمود فتاحی محزون»، رئیس کارگروه استارتاپ‌های سلامت کمیسیون سلامت الکترونیکی نصر تهران، نیز درباره جریان عملکرد صنفی استارتاپ‌های حوزه سلامت گفت: «اگر استارتاپ‌های حوزه سلامت الکترونیکی را مورد بررسی قرار دهیم عمری بسیار کوتاه و کمتر از 10 سال دارند.»
فتاحی با توضیح درباره پیشینه عملکرد صنفی این حوزه گفت: «اولین گام برای ارتباط مستمر بین استارتاپ‌های سلامت حدود 5 سال قبل با تشکیل خانه استارتاپ‌های سلامت در فضای مجازی شکل گرفت. در مرحله بعد ذیل کمیسیون نصر تهران، کارگروهی تحت عنوان کارگروه استارتاپ‌های حوزه سلامت شکل گرفت و در مرحله بعد هم اتحادیه کسب‌وکارهای الکترونیکی ورود کرد.»
رئیس کارگروه استارتاپ‌های سلامت کمیسیون سلامت الکترونیکی نصر تهران همچنین با تاکید بر اینکه از ابتدا به این موضوع توجه شد که یکسری دغدغه مشترک وجود دارد و فعالان این صنف باید در راستای این دغدغه‌های مشترک با هم تعامل داشته باشند، گفت: «متاسفانه از ابتدا تعریف شفاف و درستی از منافع مشترک ارائه نشد، همچنین نگاه صنفی همچنان در بین استارتاپ‌های حوزه سلامت به بلوغی که انتظار می‌رود، نرسیده است.»
او با تاکید بر اینکه باید فعالان حوزه سلامت الکترونیکی و استارتاپ‌های حوزه سلامت الکترونیکی را تفکیک کنیم به فعالیت برخی از فعالان این حوزه در حدود 20 سال قبل اشاره کرد و گفت: «بحث بر سر این است که انسجام و همفکری در نگاه صنفی همچنان شکل نگرفته است.»
به گفته فتاحی برخی از استارتاپ های این حوزه تصور می‌کنند انجام برخی فعالیت‌ها در کنار دیگر استارتاپ های حوزه سلامت، ممکن است به ایده‌ها و حوزه‌های رقابتی آسیب بزند. همین منجر به کاهش اشتیاق نسبت به فعالیت صنفی شده است.
جای خالی ارتباطات صنفی
او در پاسخ به این پرسش که آیا در این حوزه نشست‌هایی در راستای هم‌اندیشی استارتاپ های سلامت شکل گرفت، یا خیر، گفت: «ارتباطات فعلی استارتاپ های حوزه سلامت با یکدیگر، بیشتر در راستای روابط دوستانه است و نه روابط صنفی.»
فتاحی با تاکید بر اینکه مشکلات و موانعی که بر سر راه فعالیت استارتاپ های حوزه سلامت الکترونیکی وجود دارد به دلیل موانع و چالش‌هایی است که به طور مستمر با آن درگیر هستند، گفت: «این در حالی است که استارتاپ‌ها به قول معاون فناوری‌های نوین وزارت ارتباطات باید مدام برای حقوق خود بجنگند. همین روند دیگر فرصتی برای کار صنفی باقی نمی‌گذارد.»
به گفته؟ از آنجایی که حوزه سلامت به لحاظ فناوری از سایر حوزه‌های عقب‌تر است، دچار لختی شده است. در این بین نقش‌آفرینی‌های کند حاکمیتی را هم نباید فراموش کرد.
او با اشاره به تدوین آئین‌نامه مشاوره‌های آنلاین گفت: «این آئین‌نامه از سال 95 مطرح شد و اوج آن در سال 98 بود. جلسات بسیار متعددی برگزار شد و همچنان بعد از تشکیل کمیته فنی و نگارش آئین‌نامه با تغییر دولت متوقف شد.»
حرکت کند وزارت بهداشت و نیاز جدی به رگولاتوری
دو رویکرد متفاوت در بدنه استارتاپ‌های حوزه سلامت نسبت به رگولاتوری وجود دارد، یکی مبتنی بر ورود وزارت بهداشت و رگولاتوری و قانون‌گذاری از طرف این نهاد و دیگری مبتنی بر خودتنظیم‌گری، فتاحی با توضیح درباره این دو رویکرد، تاکید کرد که این حوزه نیازمند ورود وزارت بهداشت است و گفت: «وزارت بهداشت قطعاً به عنوان بخش حاکمیتی باید زیرساخت‌ها را ارتقا دهد.»
او در ادامه توضیحات خود با اشاره به اینکه این حوزه درگیر یک ترس از پیش تعریف شده‌ای است که همین موضوع منجر به کند شدن وزارت بهداشت هم شده است، گفت: «نکته مهم این است که باید از تجربیات بین‌المللی در این حوزه استفاده کنیم و با توجه به آن پیش برویم.»
فتاحی با اشاره به اینکه حوزه سلامت الکترونیکی از سال 1377 مطرح شده و از سال 1384 وارد برنامه توسعه شده گفت: «کندی وزارت بهداشت در 15 سال قبل منجر شده که زیرساخت‌های مورد نیاز این حوزه همچنان شکل نگیرد؛ بنابراین با وجود نیاز جدی به رگولاتوری اما نیازمند سرعت بیشتر هم هستیم.»
او با بیان اینکه دچار تزلزل در مدیریت هستیم، گفت: «این موضوع جریان حرکت حوزه سلامت الکترونیکی را کند کرده است. همچنان با تغییر آدم‌ها همه جریان کاری متوقف می‌شود و این موضوع چالش‌آفرین است. هرچند زمان برای استارتاپ‌ها خیلی ارزشمند است.»
آیا تجربه‌ها تکرار خواهد شد
برقراری ارتباط صنفی یکی از مهم‌ترین نکاتی است به بهبود عملکرد فعالان یک صف کمک خواهد کرد. هرچند حالا این موضوع دستخوش نگرانی درباره منافع شده و فعالان حوزه‌های استارتاپ های سلامت بین همه چالش‌های روزمره خود تصور می‌کنند دیگر فرصتی برای پیشبرد اهداف صنفی وجود ندارد.
به هر روی به نظر می‌رسد انجام امور صنفی در نهایت شرایطی را فراهم خواهد کرد تا بر اساس آن مشکلات رقابتی نیز حل شود. هیچ آکواریوم و فضای مستقلی برای استارتاپ‌ها وجود ندارد و حالا در دنیای فناوری‌های نوآورانه نمی‌توان سکوت را برای پیشرفت انتخاب کرد.
شاید همین ارتباطات صنفی لختی و کندی رگولاتوری را هم بهبود بخشد. به هر حال باید منتظر بود و مسیر رشد استارتاپ‌های سلامت را نگاه کرد.
World of Words
منبع: اقیانوس آبی خبر
